تاسیس مرکز تحقیقات آبزی پروری جنوب کشور (اهواز)

استان خوزستان علي رغم اينكه تنها حدود 4% از مساحت كشور را تشكيل مي دهد بيش از 30 درصد كل آب هاي سطحي كشور را در خود جاي داده است. اين استان با پنج رودخانه مهم كارون، كرخه، دز، جراحي و زهره بعلاوه درياچه هاي پشت سدهاي دز، شهيد عباسپور، شهدا، كرخه، خيرآباد، كارون 3، كارون 4، گدار لندر و ... و تالاب هاي متعدد (از جمله هور شادگان و هور العظيم) كه در نواحي مختلف آن پراكنده اند از نظر ذخاير شيلاتي آبهاي داخلي داراي اهميت خاصي مي باشد. علاوه بر منابع آب شيرين، اين استان داراي بيش از 200 كيلومتر خط ساحلي در خليج فارس بوده كه با در نظر گرفتن پهنه وسيع خوريات استان، كه بزرگترين و وسيعترين خورهاي خليج فارس به حساب مي آيند لذا با توجه به گستردگي، شرايط خاص و اهميت اين منابع آبي، موقعيت منطقه و نيز شرايط آب و هوايي بسيار مناسب جهت پرورش انواع ماهيان گرم آبي و وجود پتانسيل تكثير و پرورش ماهيان بومي در منطقه، توسعه و استمرار مطالعات و تحقيقات شيلاتي در منطقه را ايجاب نموده است. تاريخچه بمنظور شناخت و بالفعل كردن استعدادهاي شيلاتي گسترده استان خوزستان مركز تحقيقات آبزي پروري جنوب كشور فعاليت خود را از سال 1367 و تنها با پنج نفر پرسنل آغاز نمود. اجراي نخستين پروژه تحقيقاتي مصوب مركز در سال 1368 و با نام تكثير مصنوعي ماهي بني شروع گرديد. در راستاي سياستهاي تحقيقاتي شيلات دامنه فعاليتهاي مركز به آبهاي ساحلي استان در خليج فارس گسترش يافت و لذا در سال 1370 ايستگاه تحقيقاتي ماهشهر به اين مركز پيوست. در حال حاضر تعداد كل پرسنل مركز 100 نفر مي باشد و تاكنون بيش از 101 طرح تحقيقاتي را اجرا نموده و يا در دست اجرا دارد و در حدود 46 پروژه دانشجويي را نيز اجرا نموده است. بخش ها و واحد هاي مركز مركز تحقيقات آبزي پروري جنوب كشور در حال حاضر علاوه بر واحهاي پشتيبان داراي چهار بخش تخصصي تكثير و پرورش، مديريت ذخاير، بوم شناسي و بيماريهاي آبزيان و نيز يك ايستگاه تحقيقاتي ماهيان دريايي در بندر امام (ره) مي باشد. بعلاوه، مركز داراي يك واحد پشتيبان به نام دفتر اطلاعات علمي بوده كه خدمات اينترنتي، كامپيوتري، كتابخانه اي و انتشاراتي مورد نياز مركز را تحت پوشش قرار مي دهد. اين امكانات موجبات نيازهاي علمي محققان مركز را از نظر كتابهاي مرجع، مقاله و ديگر منابع مورد نياز فراهم ساخته و ارتباط آنها را با ساير مراكز علمي در دنيا تسهيل مي كند. خدمات كتابخانه اي و انتشاراتي مركز به دانشجويان دانشگاهها و ديگر محققان اين رشته در خارج از مركز نيز ارايه مي شوند. فعاليتها بخش آبزي پروري Aquaculture Dept. ١ - شناسايي و انتخاب گونه هاي اقتصادي آبزيان منطقه ٢ - برنامه ريزي جهت انجام بررسي امكان تكثير مصنوعي ماهيان دريايي و ماهيان آب شيرين به منظور بازسازي ذخاير و يا پرورش آنها در شرايط مختلف پرورشي ٣ - انجام تحقيقات برروي پرورش گونه هاي با ارزش در استخرهاي خاكي، محيطهاي محصور و يا قفسهاي شناور ٤ - بررسي و تعيين رژيم غذايي در شرايط طبيعي و مصنوعي و تعيين احتياجات و جيره هاي غذايي آبزيان بومي ٥ - تحقيقات جهت بهگزيني نژادهاي خالص و توليد مولدين مناسب اين بخش تا كنون 24 پروژه تحقيقاتي و 11 پروژه دانشجويي را انجام داده و 3 پروژه را در دست اجرا دارد. اهم فعاليتهاي تحقيقاتي اين بخش طي چند سال اخير بدين شرح مي باشد: ١ - تكثير و پرورش ماهي بني 2 - بررسي امكان تكثير ماهي شيربت 3 - پرورش ماهي بني در سيستم پلي كالچر 4 - تكثير و پرورش ماهي هامور و پرورش آن تا مرحله بازاري ٥ - تعيين احتياجات غذايي ميگوهاي پرورشي در مراحل مختلف رشد و برآورد ميزان غذاي مصرفي با توجه به طرحهاي توسعه ملي 6 - بررسي امكان تكثير مصنوعي ماهي گطان 7 - بررسي مديريت مزارع پرورش ميگو در منطقه چوئبده آبادان 8 - بررسي رشد و رفتار تغذيه اي ماهي شيربت در سيستم تك و چند گونه اي 9 - استفاده از ماركرهاي بيوشيميايي ـ ژنتيكي در جهت تشخيص باربوس ماهيان استان خوزستان 10 - ارزيابي مديريت ژنتيكي در كارگاههاي تكثير و پرورش ماهيان گرمابي جنوب وجنوب غرب ايران بخش بوم شناسي Ecology Dept. ١ - تهيه شناسنامه ليمنولوژيك واكولوژيك منابع آبي استان ٢ - مطالعات جامع شناسايي منابع آبي داخلي مستعد كشت و پرورش آبزيان ٣ - مطالعات جامع اكولوژيك استخرهاي پرورش آبزيان ٤ - بررسي اثرات متقابل زيست محيطي ناشي از فعاليتهاي كارگاههاي تكثير وپرورش آبزيان ٥ - شناسايي و گردآوري اطلاعات ماهيان منطقه ٦ - شناسايي عوامل آلاينده و اثر آنها بر منابع آبي اين بخش تا كنون 17 پروژه تحقيقاتي و 21 پروژه دانشجويي را انجام داده و 3 پروژه را در دست اجرا دارد. اهم فعاليتهاي تحقيقاتي اين بخش طي چند سال اخير بدين شرح مي باشد: ١ - بررسي ليمنولوژيك رودخانه كارون در استان خوزستان فاز هاي 1 و 2 2 - بررسي و مطالعه مقدماتي هيدروبيولوژيك خوريات استان خوزستان 3 - مطالعه طرح جامع هور شادگان 4 - شناسايي و تعيين تنوع و تراكم ايكتيوپلانكتونهاي سواحل استان خوزستان (3 فاز) 5 - بررسي آلودگي فلزات سنگين خورهاي مهم استان خوزستان 6 - شناسايي مكانهاي مناسب جهت توسعه و پرورش ماهي در قفس در خوريات ماهشهر 7 - بررسي هيدرولوژيك و هيدروبيولوژيك خليج فارس در آبهاي استان خوزستان 8 - شناسايي و تعيين تراكم مراحل لاروي ميگوهاي خليج فارس (2 فاز) 9 - بررسي اكولوژي درياچه هاي پشت سدهاي دز و كرخه بخش بهداشت و بيماريهاي آبزيان Fish Diseases Dept. ١ - تحقيق پيرامون عوامل آلوده كننده و بيماريزاي باكتريايي، انگلي و ويروسي در مراكز تكثير و پرورش ٢ - شناسايي و تحقيق پيرامون عوامل آلوده كننده عفوني در آبهاي داخلي و آبگيرها ٣ - مطالعه و تحقيق پيرامون عوامل مستعدكننده بروز بيماريها مانند عوامل تغذيه اي، مديريتي، فاكتورهاي فيزيكي شيميايي و سموم در مراكز تكثير و پرورش ٤ - بهبود روشهاي تشخيص، كنترل، پيشگيري و درمان بيماريهاي آبزيان ٥ - بررسي و ارائه روش هاي مديريت بهداشتي در مراكز تكثير و پرورش آبزيان اين بخش تا كنون 21 پروژه تحقيقاتي و 7 پروژه دانشجويي را انجام داده و 3 پروژه را در دست اجرا دارد. اهم فعاليتهاي تحقيقاتي اين بخش طي چند سال اخير بدين شرح مي باشد: 1 - مطالعه آلودگيهاي انگلي در ماهيان بومي تالاب هورالعظيم در منطقه دشت آزادگان 2 - بررسي ضايعات باكتريايي در ماهيان پرورشي در استان خوزستان 3 - بررسي علل مرگ و مير ماهي آمور در كارگاههاي پرورش ماهي با استفاده از روشهاي ويروس شناسي 4 - بررسي فون انگلي و فلور باكتريايي ميگوي آب شيرين در استان خوزستان 5 - بررسي آلودگيهاي انگلي باربوس ماهيان در آبگيرهاي مهم استان خوزستان 6 - ارزيابي عوامل موثر بر توليد لارو ميگو در كارگاههاي تكثير ميگو استان خوزستان 7 - رديابي و شناسايي بيماري لكه سفيد در ميگوي پرورشي سفيد هندي ايستگاه تحقيقاتي بندر امام(ره): اين ايستگاه در سال 70 به اين مركز واگذار گرديد و با توجه به ضرورت و لزوم تكثير ماهيان دريايي به ايستگاه تحقيقاتي تكثير ماهيان آب شور معروف است. ١ - مطالعه و تحقيق بر روي تكثير ماهيان بومي منطقه ٢ - بررسي امكان پرورش ماهيان اقتصادي ٣ - تلاش جهت تكثير و پرورش پلانكتون هاي گياهي و جانوري مورد تغذيه مراحل لاروي آبزيان دريايي ٤ - شناسايي زيستگاههاي گونه هاي مهم ماهيان دريايي ٥ - هماهنگي، همكاري و پشتيباني پروژه هاي دريايي ٦ - همكاري با دانشگاه ها ٧ - انجام برخي پروژه هاي مرتبط با سخت پوستان امكانات موجوددر ايستگاه: ايستگاه پمپاژ آب شور، خطوط انتقال آب، حوضچه ذخيره آب، فيلتر شني، منبع هوائي ذخيره آب، تانكهاي بتني تخمريزي، سالن تكثير، تانكهاي بتني توليد روتيفر، سالن غذاي زنده، آزمايشگاه غذاي زنده، سيستم برق اضطراري، سيستم گرمايش، سيستم هوادهي، ساختمان اداري، آزمايشگاه و مزرعه (قفس هاي) دريائي ساير فعاليتها همكاريهاي بين المللي در راستاي توسعه ارتباطات علمي با ساير مراكز علمي بويژه موسسات علمي پژوهشي ساير كشورهاي داراي ذخاير مشترك آبزيان اين مركز ارتباط علمي مناسبي را با دپارتمان شيلات و آبزي پروري كشور كويت آغاز نموده و اين همكاري در قالب تبادل نظر، همكاري و هماهنگي در نحوه اعمال ممنوعيت موثرترصيد آبزيان جهت مديريت بهينه ذخاير مشترك ماهي در آبهاي شمالي خليج فارس و اجراي پروژه تحقيقاتي مشترك برروي ارزيابي ذخاير ماهي حلواسفيد در شمال خليج فارس ادامه دارد. همچنين كارشناسان مركز همواره در مجامع علمي شيلاتي بين المللي با ارسال و ارايه مقالات مشاركت و حضور فعال داشته اند كه تاكنون 15 مقاله از سوي متخصصين اين مركز در سمينارهاي خارجي پذيرفته شده است. همكاري با دانشگاهها و موسسات آموزش عالي مركز تحقيقات آبزي پروري جنوب كشور در راستاي حمايت از توسعه علوم شيلاتي همكاري وسيعي را با دانشگاهها و موسسات آموزش عالي كشور داشته است. عمده اين همكاري در قالب مساعدت در اجراي پايان نامه هاي دانشجويي در مقاطع كارشناسي ارشد و دكتري بوده است. در اين رابطه ميتوان به دانشگاه علوم دريايي و اقيانوسي خرمشهر، دانشگاه آزاد اسلامي اهواز، دانشگاه آزاد اسلامي تهران، دانشگاه شهيد چمران اهواز، دانشگاه تربيت مدرس و مركز آموزش جهاد استان خوزستان اشاره نمود. امكانات و تجهيزات مركز: از مهمترين امكانات مركز ميتوان به موارد زير اشاره نمود: - شناور تحقيقاتي، - آزمايشگاه آب شناسي - آزمايشگاه بيولوژي - آزمايشگاه مطالعات بيماريهاي آبزيان - آزمايشگاه تحقيقات ژنتيك - استخرهاي خاكي تحقيقاتي - شبكه اينترنت - سالن تحقيقات تكثير و پرورش ماهيان آب شيرين - تانكهاي نگهداري مولدين - سالن تحقيقات تكثير و پرورش ماهيان دريايي - سالن تحقيقات توليد غذاي زنده - قفس هاي تحقيقاتي نگهداري مولدين و پرورش ماهيان دريايي دستاوردها ١ - شناسایی بیماریهای ماهیان پرورشی استان ٢ - شناسایی بیماریهای میگوی پرورشی استان ٣ - دستیابی به زی فن تکثیر ماهیان بومی آب شیرین (شیربت، گطان، بنی) ٤ - دستیابی به زی فن تکثیر ماهیان دریایی(شانک، هامور، صبیتی) ٥ - بدست آوردن تکنیک تغییر جنسیت در ماهیان دریایی ٦ - دستیابی به بیوتکنیک تولید انبوه بچه ماهیان دریایی ٧ - دستیابی به بیوتکنیک توليد انبوه و متراکم و غنی سازی غذای زنده (جلبک، روتیفر و آرتمیا) ٨ - وارد کردن گونه های بومی تکثیر شده به چرخه تولید تجاری ٩ - تعیین وضعیت ذخایر آبزیان دریا و ارائه راهکارهای مدیریتی جهت تجدید پذیری پایدار آنها ١٠ - مولد سازی میگوی سفید هندی ١١ - تعیین نیازهای غذایی ميگوي سفيد هندي ١٢ - تعیین احتیاجات غذایی ماهیان بومی (شیربت، بنی) ١٣ - طراحی، ساخت، نصب و بکارگیری قفس هاي شناور جهت پرورش ماهیان دریایی با استفاده از مصالح محلی ١٤ - گردآوری اطلاعات پایه در خصوص منابع آبی استان ١٥ - شناسایی آبزیان مهم استان ١٦ - تعیین توان تولید منابع آبی استان در راستای توسعۀ آبزی پروری * منبع : www.ifro.ir